ROZDZIAŁ I. W POSZUKIWANIU ISTOTY SAMOWYCHOWANIA

Ze specyfiką naszych czasów wiąże się zmiana filozofii i psychologii człowieka, będąca reakcją przeciwko ograniczeniom jego natury, celów i możliwości spełnienia swojej roli w świecie. Rozwój psychologii poznawczej, humanistycznej, transgresyjnej oraz prądów filozoficznych preferujących uprawianie nauki w sposób wolny od apriorycznych założeń światopoglądowych (hermeneutyka, fenomenologia i dialektyka) otworzył przed pedagogiką nowe perspektywy poznawcze. W dobie troski o edukację permanentną dla wszystkich, zapewniającą twórczy rozwój poszczególnych jednostek pojawia się wciąż aktualne pytanie o to jak pogodzić względną autonomię i prawo do samostanowienia człowieka z szeroko rozumianymi wpływami osobotwórczymi.

Zdaniem Abrahama H. Maslowa każdy człowiek jest potencjalnie zdolny do samowychowania, gdyż źródła wzrostu jego człowieczeństwa znajdują się zasadniczo wewnątrz osoby a heteroedukacja może mu tylko w tym dopomóc lub ograniczyć ów rozwój. Osoba o tyle, o ile jest autentyczną osobą, jest swoim własnym głównym determinantem. Każda osoba jest po części „swoim własnym projektem” i sama siebie tworzy.[1] Choć aktywność samowychowawcza należy do obszaru zjawisk powszechnie akceptowanych i pożądanych w życiu człowieka, to jednak nadal utrzymuje się przekonanie, iż w praktyce zdarza się ona bardzo rzadko. Czym ono zatem jest? Jak poddawano je badaniom?  W jakich występuje relacjach społecznych?