Edouard Onesime Seguin – twórca pedagogiki osób z niepełnosprawnością intelektualną (wersja papierowa)

Powodem powstania tej książki było pragnienie autora, by przedstawić polskiemu Czytelnikowi pierwszą w naszym języku monografię na temat Édou­arda Onésime’a Séguina – twórcy pedagogiki osób z niepełnosprawnością intelektualną – prezentującą wielowymiarowo, na tle kontekstu naukowego i społecznego epoki, jego biografię oraz ukazującą w miarę całościowo jego oryginalne koncepcje pedagogiczne i ich wpływ na współczesną pedagogikę.

Życie i dzieło Édouarda Séguina, mimo iż mają fundamentalne znaczenie dla rozwoju pedagogiki ogólnej i specjalnej, zwłaszcza zaś pedagogiki osób z niepełnosprawnością intelektualną, nie są szerzej znane ani na świecie (nawet we Francji, ojczyźnie Séguina), ani – tym bardziej – w naszym kraju. W polskiej literaturze naukowej nie ukazało się dotąd żadne wydawnictwo zwarte poświęcone Séguinowi. [...]

Książka, którą otrzymuje Czytelnik, w swych zasadniczych zrębach opiera się na dysertacji doktorskiej zatytułowanej Koncepcje Édouarda Séguina i ich znaczenie dla rozwoju pedagogiki osób niepełnosprawnych intelektualnie, napisanej pod kierunkiem prof. dr. hab. Wiesława Jamrożka i obronionej w czerwcu 2011 roku na Wydziale Studiów Edukacyjnych Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu. Rok później autor otrzymał za tę pracę I Nagrodę im. Profesora Czesława Majorka w Ogólnopolskim Konkursie Prac Magisterskich i Doktorskich z Historii Edukacji. Niniejsze opracowanie nie jest, rzecz jasna, ścisłym odwzorowaniem doktoratu: materiał został ułożony nieco inaczej, pewne wątki pominięto, inne natomiast wzbogacono. Przede wszystkim zaś uwzględniono nowe dane oraz informacje, do jakich autor dotarł po roku 2011.

Książka, ze względu na swój przedmiot, jest opracowaniem interdyscyplinarnym o profilu historyczno-pedagogicznym. Dane biograficzne dotyczące wszystkich etapów życia Édouarda Séguina oraz tezy i idee zawarte w jego pracach zostały poddane analizie pedagogicznej. Pod względem formy publikację można określić jako monografię, czyli opracowanie, w którym autor dąży do możliwie wyczerpującego i wielostronnego przedstawienia wybranego tematu.

Zastosowana przy tworzeniu książki metodologia jest właściwa dla dyscyplin humanistycznych, przy czym ze względu na wspomniany interdyscyplinarny charakter czerpie z warsztatu naukowego zarówno historyka, jak i pedagoga. Autora, jako nauczyciela terapeutę pracującego od ponad 20 lat z osobami niepełnosprawnymi intelektualnie w stopniu głębszym i głębokim, interesowały nie tylko biografia i koncepcje pedagogiczne Édouarda Séguina, ale także aktualność jego dokonań w świetle współczesnej teorii i praktyki pedagogiki specjalnej.

W przypadku historycznych aspektów opracowania zastosowana została typowa dla historyka technika badań, czyli analiza źródeł, przy czym jako źródła potraktowano zarówno zachowane (w niewielkiej ilości) materiały archiwalne, jak i wydane drukiem prace Édouarda Séguina. Ponadto do kategorii źródeł drukowanych należy zaliczyć dzieła prekursorów Séguina, szczególnie Jeana Marca Gasparda Itarda, Jeana-Étienne’a Dominique’a Esquirola i Félixa Voisina, a także jego następców: Désiré-Magloire’a Bourneville’a, Ovide’a Decroly’ego i Marii Montessori. Szczególną kategorią źródeł, z których korzystał autor, były tzw. źródła wtórne, czyli materiały źródłowe zgromadzone, wyselekcjonowane, opatrzone przypisami i komentarzem przez redaktorów. Do tej kategorii zaliczyć należy szczególnie prace, których autorami są Yves Pelicier, Guy Thuillier oraz Jean Martin. Poza badaniem źródeł drukowanych i niedrukowanych analizie poddane zostały wszelkie dostępne opracowania dotyczące zarówno samego Séguina, jak i jego prekursorów oraz następców.

Natomiast w przypadku aspektów pedagogicznych niniejszej książki zastosowano technikę analizy tekstów pedagogicznych Édouarda Séguina w konfrontacji z treścią współczesnych opracowań z zakresu pedagogiki specjalnej, jak również z wiedzą, którą autor posiadł dzięki doświadczeniom nabytym podczas wieloletniej pracy w zawodzie pedagoga specjalnego.

Należy przy tym podkreślić, że analizie zostały poddane jedynie pedagogiczne treści zawarte w pracach Séguina, ze szczególnym uwzględnieniem zagadnień z zakresu pedagogiki specjalnej. Nasz bohater był bowiem człowiekiem o wielu pasjach, poza pedagogiką zajmował się także filozofią, polityką, dziennikarstwem i krytyką sztuki, a w ostatnim okresie życia również medycyną. Jednak te aspekty jego twórczości zostały potraktowane jedynie marginalnie, gdyż autor nie ma kompetencji do szczegółowego zgłębiania tych zagadnień.

Jak wspomniano, dzięki tej książce polski Czytelnik ma możliwość po raz pierwszy zapoznać się z postacią i dokonaniami Édouarda Séguina. Autorowi zależało szczególnie na tym, by spotkanie to miało możliwie najbardziej osobisty charakter. A taki jest możliwy jedynie dzięki lekturze oryginalnych tekstów Burgundczyka, dotąd nigdy nie publikowanych w języku polskim. Dlatego też autor zdecydował się na obfite ich wykorzystanie w swym opracowaniu... [...]

Z recenzji:

Autora pasjonuje odkrywanie nowych faktów z minionych zdarzeń i nadawanie im współczesnych znaczeń. Nie kto inny jak Cyprian Kamil Norwid powiedział, że „przeszłość jest to dziś, tylko cokolwiek dalej”. [...] Książka stanowi oryginalne studium wnoszące niewątpliwie nowe elementy do dotychczasowej wiedzy o Édouardzie Séguinie. [...] Zawiera ona ogromny materiał badawczy naukowo przepracowany. Sformułowane w niej wnioski nie tylko mają wartość poznawczą, ale także dają się wykorzystać w praktyce pedagogicznej i terapeutycznej.

prof. dr hab. Janusz Kirenko
Wydział Pedagogiki i Psychologii UMCS w Lublinie

Autor, niezwykle kompetentny znawca tematu, niewątpliwie autentycznie zafascynowany osobą i dziełem Séguina, nie poddał się bezrefleksyjnie jego autorytetowi i dziełu. Przeciwnie, jako badacz podchodził do bohatera i jego prac krytycznie i refleksyjnie. [...] Rynek wydawniczy z zakresu pedagogiki zostanie wzbogacony o oczekiwany tytuł.

prof. dr hab. Krzysztof Jakubiak
Instytut Pedagogiki Uniwersytetu Gdańskiego