Edukacja kobiet, kobiety w edukacji (wersja papierowa)

Rzut oka na otaczającą nas rzeczywistość, zwłaszcza w przypadku tak silnie sfeminizowanego zawodu, jakim jest nauczyciel, pozwala niezwykle łatwo dojść do wniosku, że kobietom i nauce wyjątkowo po drodze. Tymczasem to, co oglądamy jako rzeczywistość zastaną, jest produktem stosunkowo świeżym, zjawiskiem w skali historycznej nowym i – z trudem wywalczonym. Dość przypomnieć, że Maria Skłodowska-Curie to nie tylko wybitna polska fizyczka, ale i pierwsza na świecie kobieta z tytułem doktora nauk, a przecież od czasów Marii dzieli nas zaledwie sto lat. My również tę świadomość mamy, dlatego wśród najnowszych publikacji Oficyny Wydawniczej Impuls widnieje Edukacja kobiet. Kobiety w edukacji. Szkice historyczno-pedagogiczne autorstwa Katarzyny Dormus, Anny Włoch i Justyny Wojniak. Prezentowana książka składa się z trzech części, poświęconych kolejno edukacji polskich dziewcząt w epoce oświecenia, angielskiemu szkolnictwu spod znaku katolicyzmu oraz wojującej epoce aktywistek i bojowniczek edukacji w Stanach Zjednoczonych pierwszej połowy XX wieku. Tezy autorek osadzone są głęboko w kontekście epoki, czy mowa o ideach oświeceniowych Jeana-Jacques’a Rousseau, anglosaskich wystąpieniach Geralda Grace’a, wreszcie – artykułach Mary O. Nutting, jednej z lepiej rozpoznawalnych pionierek w dziedzinie kształcenia amerykańskich dziewcząt.

Zapraszamy!

 

---

 

Pierwszy ze szkiców odnosi się do Polski czasów oświecenia, kiedy to sprawa edukacji kobiet stała się przedmiotem dyskusji społecznej, a Komisja Edukacji Narodowej podjęła pierwszą próbę objęcia kształcenia dziewcząt przepisami o charakterze państwowym.

Rozdział ten powstał na podstawie analizy materiałów źródłowych, takich jak: ówczesna prasa, dokumenty wydawane przez Komisję Edukacji Narodowej (Przepisy od Komisji Edukacji Narodowej pensjo-mistrzom i mistrzyniom dane oraz Ustawy Komisyi Edukacyi Narodowej dla Stanu Akademickiego i na szkoły w krajach Rzeczypospolitej przepisane w Warszawie roku 1783), traktaty pedagogiczne (Franciszka Bielińskiego Sposób edukacji w XV listach opisany), wystąpienia osób związanych z KEN (mowy Grzegorza Piramowicza), oświeceniowa publicystyka (piśmiennictwo Adama Kazimierza Czartoryskiego, Hugona Kołłątaja, Stanisława Staszica), utwory literackie (dzieła Ignacego Krasickiego, Juliana Ursyna Niemcewicza) oraz podręczniki (Sposób nowy nayłatwieyszy pisania i czytania razem dla panienek. Z przypisami dla nauczycielek autorstwa Antoniego Maksymiliana Prokopowicza).

Poruszony w pierwszym rozdziale problem doczekał się wprawdzie kilku opracowań – autorstwa Wandy Stetkiewiczówny, Janiny Ender i Eugenii Podgórskiej – wszystkie one jednak powstały już dość dawno, na przestrzeni lat 20.–70. XX wieku, nie ujmują też problematyki w sposób całościowy. Konieczne wydawało się zatem uzupełnienie, zaktualizowanie i poszerzenie stanu wiedzy na ten temat. Ponowne badania dotyczące kwestii wychowania kobiet w tak ważnym dla historii wychowania w Polsce momencie, jakim była działalność KEN, mogą również stanowić zachętę dla badaczy do podjęcia tematyki edukacji kobiet na szerszą niż dotąd skalę i w szerszym przedziale czasowym.

Rozdział drugi przedstawia fenomen elitarnych szkół średnich dla dziewcząt w Anglii na tle historycznego rozwoju szkolnictwa na Wyspach Brytyjskich. Oparto się w nim na publikacjach brytyjskich historyków, na czele z monografią Dereka Gillarda zatytułowaną Education in England: A Brief History oraz artykułami Richarda Browna, Christiny de Bellaigue i Caroline Bowden. Myśl pedagogiczna oraz koncepcje wychowania, do których obecnie odwołują się najlepsze angielskie szkoły dla dziewcząt, zostały scharakteryzowane na podstawie analizy tekstów źródłowych, takich jak kluczowe dzieło Janet Erskine Stuart, czyli The Education of Catholic Girls, oraz Life and Letters of Janet Erskine Stuart, Superior General of the Society of the Sacred Heart, 1857 to 1914 autorstwa Maud Monahan. Analizując zjawisko elitarnych angielskich szkół średnich, odwołano się w głównej mierze do publikacji autorów anglosaskich: Andrew B. Morrisa i Geralda Grace’a.

Ostatni ze szkiców został poświęcony edukacji kobiet w Stanach Zjednoczonych Ameryki na przełomie XIX i XX wieku, w okresie, który można uznać za czas pionierek w dziedzinie kształcenia kobiet, aktywistek społecznych oraz bojowniczek o społeczne równouprawnienie. Do opracowania tej części książki wykorzystano analizę tekstów o charakterze źródłowym, które opisują prezentowane inicjatywy edukacyjne z perspektywy współczesnych im autorów. W źródłach tych czytelnik może znaleźć komentarz na temat działalności instytucji edukacyjnych przeznaczonych dla kobiet, jak również postulaty i wskazówki formułowane przez autorów pod adresem założycieli, tudzież kierowników tych placówek. Taki charakter ma praca Mary A. Livermore, zatytułowana What Shall We Do with Our Daughters? Superfluous Women and Other Lectures, z 1883 roku, czy esej Mary O. Nutting (zamieszczony w zbiorze The Education of American Girls Considered in a Series of Essays, 1874). Rekonstrukcja omawianych tendencji w amerykańskiej edukacji na przestrzeni XIX i XX stulecia została oparta na pismach autorstwa postaci szczególnie aktywnych w tej sferze, a zatem Emmy Hart Willard (An Address to the Public: Particularly to the Members of the Legislature of New-York, Proposing a Plan for Improving Female Education, 1819), Elli Flagg Young (Scientific Method in Education, 1903) oraz Margaret A. Haley (Why Teachers Should Organize, 1904).

Warto w tym miejscu zaznaczyć, że zaprezentowana analiza działalności XIX-wiecznych amerykańskich instytucji edukacyjnych przeznaczonych dla kobiet nie wyczerpuje tematu. Obok przywołanych seminariów i kolegiów, w których kształciły się wyłącznie dziewczęta, istniały bowiem i rozwijały się także instytucje o charakterze koedukacyjnym. Z pewnością zagadnienie to wymaga pogłębienia, bo bez uwzględnienia tego rodzaju inicjatyw amerykański pejzaż edukacyjny XIX wieku wydaje się niepełny.

 

 

 

 

Polecamy również z tej kategorii: