Ideologia, teoria, edukacja (PDF)

Książka dostępna bezpłatnie w wersji elektronicznej - ebook w formatach epub, pdf i mobi.

Wstęp

Pisząc kolejne rozdziały książki, stawiałem sobie za zadanie badawcze osadzoną w perspektywie pedagogiki krytycznej analizę oraz pogłębione odczytanie dla teorii i praktyki edukacji prac wybitnego zachodniego humanisty XX wieku Ericha Fromma – z uwzględnieniem znaczenia w jego myśli głównych inspiracji filozofa psychoanalizą, marksizmem i tradycją żydowską. Spośród wielu ważnych i ożywczych, według licznych komentatorów jego pism, koncepcji i rozwiązań, jakie można zaczerpnąć z imponującego dorobku badacza, wyodrębniłem trzy zagadnienia, które moim zdaniem z jednej strony odgrywają w tej myśli zasadniczą rolę, a z drugiej stanowią inspirujący materiał dla pedagogiki jako dyscypliny naukowej (także dla aktualnej jej kondycji w Polsce), jak również problematyki pedagogiki krytycznej, stanowiącej, jak przyjmuję, właściwy punkt odniesienia dla prac Fromma na gruncie naszej dyscypliny. Na tych właśnie zagadnieniach skoncentrowałem uwagę w kolejnych trzech rozdziałach części pierwszej, które poprzedza wprowadzenie zawierające uzasadnienie podjęcia się sformułowanego w tytule monografii zadania badawczego. I tak, rozdział drugi poświęcony jest koncepcji radykalnego humanizmu oraz zamysłowi jego realizacji, rozdział trzeci dokładnie omawia Frommowską antropologię filozoficzną i pedagogiczną, a czwarty zajmuje się proponowanym przez badacza podejściem do zjawiska ideologii oraz rozwija koncepcję krytyki społecznej, za jaką się opowiadał.

Te trzy zagadnienia zostały analitycznie wyodrębnione, jednak w myśli Fromma są ze sobą ściśle powiązane; stanowią główne jej wątki, które przenikają całość jego pięćdziesięcioletniej pracy pisarskiej, prowadzonych badań i poszukiwań. W każdym z tych rozdziałów wskazuję na kwestie i rozwiązania istotne dla teorii i praktyki edukacji, wyrażam je w kategoriach, jak również osadzam w aktualnej wiedzy i prowadzonej dyskusji w polskiej pedagogice na temat podejmowanych zagadnień. Układ treści w każdym z tych rozdziałów jest podobny i obejmuje: prezentację problemu, odniesienie go do wybranych jego ujęć w pedagogice, następnie badanie zagadnienia na podstawie całości dorobku intelektualnego Fromma i z uwzględnieniem kontekstu jego formowania (marksizm, psychoanaliza, tradycja żydowska) za pomocą metod i technik właściwych hermeneutyce, a na koniec wskazanie na wynikające z prezentacji, analizy i odczytania konsekwencje dla pedagogiki.

Omówione w trzech rozdziałach części pierwszej zasadnicze zagadnienia myśli Fromma odnoszą się do dyskutowanej w naukach humanistycznych i społecznych znaczącej, jak sądzę, dla ich dziejów i rozwoju problematyki, z której korzysta teoria i praktyka edukacji, kształtując swoje pole wiedzy i działań. Stąd druga część publikacji przynosi badania w zakresie teorii ideologii i jej krytyki, mające na celu osadzenie dokonań intelektualnych Fromma i ich odczytania z jednej strony w kontekście historycznego kształtowania się pojęcia ideologii w europejskiej kulturze umysłowej oraz jego sposobów aplikacji na grunt pedagogiki, a z drugiej w kontekście modelu uprawiania krytyki społecznej, jaki inspiruje krytyczną teorię edukacji. Innymi słowy, w tej części książki podejmuję zadanie poziomej integracji wiedzy wytworzonej w teoriach naukowych, co ma na celu łączenie i konsolidację wyników moich badań nad myślą Fromma ze studiami prowadzonymi w pedagogice ogólnej i jej naukach pomocniczych. Wspólną płaszczyzną dwóch rozdziałów tej części jest więc kwestia, w jaki sposób teoretyczna wiedza pedagogiczna jest inspirowana i warunkowana elementami teoretycznej wiedzy nauk pomocniczych czy wobec nich komplementarna i w jaki sposób odczytania koncepcji Fromma wzbogacają teorię i praktykę edukacji, będąc jednocześnie transferem wiedzy z nauk pomocniczych pedagogiki do pedagogiki ogólnej i krytycznej teorii edukacji. Wnioski i ustalenia poprzedzające zakończenie syntetycznie omawiają i porządkują główne zagadnienia zaprezentowane we wszystkich rozdziałach.

Oczywiście problematyka poruszona w tej monografii, odczytanie dla pedagogiki i edukacji dorobku Fromma obejmuje również wiele innych ważnych zagadnień, w tym: teorię społecznych i historycznych uwarunkowań rozwoju człowieka, społeczeństwa oraz wiedzy, dialektyczną koncepcję zmiany społecznej oraz miejsca i roli w niej edukacji, teorię jednostkowej i społecznej alienacji, koncepcję emancypacji przez edukację, koncepcję autorytetu, koncepcję nauczyciela transformatywnego intelektualisty, nieświadomości społecznej oraz ukrytego programu edukacji, a także pedagogii azylu. Rozwinięte w książce idee filozofii Fromma stanowią, moim zdaniem, znaczny wkład do dyscypliny, poszerzający naszą wiedzę i rozumienie teorii i praktyki edukacji, a jednocześnie przyczyniają się do rewizji niektórych naszych poglądów oraz są alternatywne do interpretacji wskazanych tematów funkcjonujących w pedagogice krytycznej i szerzej – w pedagogice ogólnej. Myślę, że warto ten aspekt monografii tutaj podkreślić – prezentowana przez badacza wizja natury ludzkiej i człowieka koresponduje z przyjętym w pedagogice humanistycznej, do której inspiratorów jest zaliczany, pojęciem edukacji jako optymalnym wspieraniem jego rozwoju, rozumienia siebie, wykorzystywania potencjału intelektualnego i emocjonalnego, poczucia podmiotowości i sprawstwa. Takie odczytanie koncepcji Fromma ma licznych zwolenników, jednak uważam, że warto i należy wykroczyć poza to rozumienie i dokonać recepcji jego prac, odnosząc się zarówno do mających swoje podstawy w tradycji żydowskiej, jak i przedwojennej działalności badawczej w kręgu szkoły frankfurckiej oraz zapoczątkowanej wtedy rewizji Freudowskiej psychoanalizy składowych jego myśli, i w ten sposób przywrócić zapoznane źródło możliwej inspiracji dla pedagogiki krytycznej. Właśnie zgodnie z tym ustaleniem podjąłem się odczytania poruszanych przez Fromma zagadnień w perspektywie krytycznej teorii edukacji i orientacji emancypacyjnej.

   

Książka dostępna bezpłatnie w wersji elektronicznej - ebook. 

 

Pobierz darmowy fragment w formacie ebook: ePub i MOBI:   

                              

 

Polecamy również z tej kategorii: