EDUKACJA GLOBALNA W MAŁOPOLSCE (wersja papierowa)

Współczesny świat zmienia się w błyskawicznym tempie, nie omijając najważniejszych wymiarów życia każdego społeczeństwa, w tym systemu edukacji. Zachodzące procesy dotyczą nie tylko szkół, ale całych środowisk, w jakich funkcjonują, od lokalnego po globalne. W kontekście polskiego systemu edukacji wynikają one np. z rozbudzonych transformacją lat dziewięćdziesiątych oczekiwań Polaków, które materializują się w: merkantylnym nastawieniu do edukacji i wiedzy, myśleniu kategoriami rzekomo wolnego rynku w podejmowaniu reform edukacyjnych, instrumentalnym dokonywaniu wyborów ścieżek edukacyjnych przez młodych ludzi oraz postrzeganiu edukacji przez pryzmat potrzeb rynku pracy. Innymi słowy, ideologia neoliberalna penetruje wszystkie dziedziny życia, a edukacja staje się jednym z kluczowych pól walki o rząd dusz. Globalizacja to jednak nie tylko fala wszechogarniającego, wydawałoby się, neoliberalizmu. Wbrew potocznym opiniom także w systemie edukacji formalnej pojawiają się elementy istniejące w wyraźnej opozycji do dominującej tendencji urynkowienia i kultu indywidualizmu – chodzi o edukację globalną, przynajmniej w odniesieniu do niektórych przedsięwzięć realizowanych w jej ramach. Edukacja globalna realizuje bowiem głównie takie cele, jak: upodmiotowienie uczniów i uczennic, doskonalenie kompetencji społecznych (np. empatia), solidarność, szacunek wobec odmienności. Co więcej, promuje krytyczne myślenie i będący często jego konsekwencją aktywizm obywatelski.

Termin „edukacja globalna” znany jest osobom związanym zawodowo z systemem edukacji formalnej od momentu wprowadzenia jej elementów do podstawy programowej w 2008 roku. Można więc założyć, iż jest to wystarczająco długi okres czasu do tego, aby problematyka wchodząca w zakres edukacji globalnej była rozpoznawana, realizowana na rozmaite sposoby oraz poddawana refleksji przez osoby w nią zaangażowane. Dlatego w centrum badań prowadzonych w 2014 roku w Małopolsce postawiono kluczowych bohaterów tej historii – nauczycieli i nauczycielki wszystkich etapów edukacyjnych.

Refleksje i doświadczenia małopolskich nauczycieli i nauczycielek stanową podstawę do zarysowania krajobrazu edukacji globalnej w regionie. Nie sama podstawa programowa i jej cele były osią badań, lecz próba odpowiedzi na pytanie: W jakim zakresie, jeśli w ogóle, edukacja globalna jest realizowana przez nauczycieli/ki w ich codziennej pracy? Co więcej, chodziło o udzielenie odpowiedzi na kwestie: Jaka jest kondycja edukacji globalnej w osądzie nauczycieli/ek? Jakie zauważają problemy i przeszkody związane z jej realizacją? Jakie sukcesy stały się ich udziałem? Celem publikacji jest próba nakreślenia różnorodnego i zarazem fascynującego krajobrazu edukacji globalnej w małopolskich szkołach.

Żywimy głębokie przekonanie, że próbą odpowiedzi na powyższe pytania zainteresowane mogą być całe rzesze osób związanych z oświatą w Polsce, począwszy od nauczycieli/ek oraz innych pracowników/czek instytucji oświatowych, organizacji samorządowych i pozarządowych, skończywszy na badaczach/kach reprezentujących różne dziedziny nauk społecznych. Ze względu na szeroki zakres adresatów niniejszej publikacji została ona poszerzona o ważne informacje dotyczące formalnych uwarunkowań funkcjonowania małopolskich szkół, kluczowych podmiotów i praktyk, które mogą stać się pomocne w planowaniu rozmaitych działań z zakresu edukacji globalnej w Małopolsce.

 

Dla zachowania przejrzystości wywodu i klarownej struktury książka została podzielona na część teoretyczną i empiryczną.

W części teoretycznej omówiona została terminologia wraz z procesem dochodzenia do swoistego kompromisu na temat tego, czym w polskim kontekście powinna być edukacja globalna oraz jakie cele sobie stawia (rozdz. 1). Następnie skupiono się na syntetycznym przedstawieniu ważnych informacji na temat systemu edukacji formalnej w Polsce po to, aby ułatwić zrozumienie specyfiki środowiska, w jakim realizowana jest edukacja globalna (rozdz. 2). Wreszcie, przedstawiono kontekst historyczny i polityczny, w jakim edukacja globalna pojawia się w Polsce wraz z kluczowym momentem wprowadzenia jej do podstawy programowej (rozdz. 3). W tej części zawarto również przegląd najważniejszych podmiotów zaangażowanych w edukację globalną, począwszy od ministerstw, przez instytucje im podporządkowane, po organizacje trzeciego sektora.

Część empiryczną rozpoczyna charakterystyka przyjętej w badaniach metodologii (rozdz. 4), zarówno badania ilościowego, jak i jakościowego. Najważniejszą część publikacji stanowi ostatni rozdział (rozdz. 5), w którym omówiono wyniki prowadzonych badań wśród małopolskich nauczycieli i nauczycielek dotyczące ich doświadczeń z zakresu edukacji globalnej. Na każdym etapie badania nauczyciele i nauczycielki znajdowali się w centrum prowadzonych dociekań. Dlatego prezentowane wnioski ilustrowane są niejednokrotnie obszernymi fragmentami wypowiedzi, które rejestrowano podczas prowadzonych wywiadów bądź w postaci internetowych wpisów. Celem takich zabiegów było oddanie głosu nauczycielom/kom oraz artykułowanie towarzyszących im doświadczeń przez ich własny język i kategorie pojęciowe. Chodziło przede wszystkim o pokazanie, iż edukacja globalna w małopolskich szkołach ma twarz konkretnych ludzi, którzy przez swoje działania materializują jej postulaty i ideały w codziennym życiu szkoły. Co więcej, starano się również pokazać ową mniej aktywną na polu edukacji globalnej (czy wręcz wrogą) część nauczycieli/ek wraz z próbą zrozumienia ich motywacji i postaw. W części tej zaprezentowano i omówiono również kilka wybranych inspirujących przypadków działań nauczycieli/ek, którzy/e z pasją realizują edukację globalną w rozmaitych kontekstach i na różne sposoby sprawnie dostosowują ją do lokalnych potrzeb i możliwości. 

Autorki

 

Uwaga! Publikacja dostępna  BEZPŁATNIE!

w celu pozyskania darmowych egzemplarzy prosimy o kontakt mailowy z autorkami publikacji:

ewawazna@up.krakow.pl           k.gilarek@uj.edu.pl        klara@otwartyplan.org  

 

 

Polecamy również z tej kategorii: