Współczesne tendencje, problemy i wyzwania w opiece i wychowaniu (wersja papierowa)

Przedstawiony w oddawanej w ręce czytelnika książce zbiór analiz porównawczych współczesnych tendencji, problemów, wyzwań w opiece i wychowaniu z pewnością, co trzeba podkreślić, nie wyczerpuje podjętych zagadnień. Ich rozwinięcie stanowić może kolejne naukowe wyzwanie. Niemniej autorka ma nadzieję, że w opracowanym kształcie niniejsza publikacja stanie się inspiracją do dalszych własnych poszukiwań i rozważań na płaszczyźnie poznawczej, a może także metodycznej lub praktycznej... [...]

Inspiracją do napisania tej książki były wieloletnie badania i doświadczenia w obrębie teoretycznych i metodycznych podstaw działalności opiekuńczo-wychowawczej oraz doświadczenia praktyczne o różnym charakterze. Należą do nich przede wszystkim: kształcenie i dokształcanie pedagogów oraz pracowników socjalnych, skonstruowanie i realizowanie autorskiego programu kształcenia studiów magisterskich II stopnia oraz jego ciągła realizacja od 2003 roku do dnia dzisiejszego.... [...]

Książka składa się z 19 rozdziałów.

W pierwszym rozdziale przedmiotem refleksji są rzadko podejmowane w literaturze pedagogicznej analizy ukazujące elementy teorii opieki i teorii wychowania, a dokładniej związków zachodzących między nimi, rozumienia cech konstytutywnych, zakresów znaczeń oraz konsekwencji z tego wynikających dla poznania, metodyki i praktyki. Ważna jest w nich identyfikacja problemów zarówno ogólnokrajowych, jak i lokalnych, specyficznych dla każdego z tych rodzajów działania i poziomu, tzn. od teoretycznego, poznawczego, przez metodyczny i praktyczny, oraz związków wynikających z faktu często równoległego realizowania tych różnych rodzajów działania. Analizy przeprowadzone zostały zarówno na podstawie wieloletnich własnych wyników badań naukowych, jak i wyników sondażu zrealizowanego w latach 2003–2019 wśród studentów II roku studiów II stopnia specjalności pedagogika opiekuńczo-wychowawcza i profilaktyka. Celem sondażu było zorientowanie się, jak studenci pedagogiki identyfikują teoretyczne, metodyczne i praktyczne problemy dotyczące rozdzielnie opieki i wychowania. Analiza zgromadzonych opinii, zarówno jakościowa, jak i ilościowa, została przygotowana na podstawie wyników badań w grupie 81 studentów stacjonarnych przeprowadzonych w 2007 roku oraz wśród 30 młodych dorosłych w 2016 i 27 osób w 2018, a także 10 niestacjonarnych w 2018 roku.

W rozdziale drugim zaprezentowane zostały przemyślenia na temat ważnych aktualnych problemów polskiego systemu opieki i wychowania, trudności oraz kierunków jego rozwoju i koniecznych zmian, wyzwań w tworzących się systemach lokalnych w zestawieniu z zarysem modelu placówki opiekuńczo- -wychowawczej. Zamieszczone w tym rozdziale wyniki badań własnych dotyczyły zauważanych przez przyszłych pedagogów specjalności opiekuńczo-wychowawczej i profilaktyki współczesnych problemów związanych z systemem opieki oraz wychowania dzieci w Polsce.

W rozdziale trzecim zawarto analizę wybranych przykładów współczesnych problemów oraz wyzwań dla opieki i wychowania w Polsce w porównaniu ze wskazywanymi w Europie (głównie Unii Europejskiej) oraz niektórych krajach świata. Ze względu na ogólną słabą znajomość systemów międzynarodowych przedstawiono najważniejszą literaturę przedmiotu.

W czwartym rozdziale przeprowadzona refleksja została skoncentrowana na kolejnym ważnym zagadnieniu i prawie niemającym odzwierciedlenia w publikowanych rozważaniach teoretycznych, metodycznych i praktycznych, a mianowicie na związkach i zależnościach między teorią opieki a teorią wychowania oraz wynikających z tego współczesnych problemach. Przedstawione także zostały wyniki badań przeprowadzonych wśród studentów, które ukazują sposoby rozumienia przez nich pojęć takich jak: „opieka”, „pomoc”, „wychowanie”, oraz omówione podobieństwa i różnice między opieką a wychowaniem.

W rozdziale piątym ukazane zostały współczesne tendencje, problemy i wyzwania dotyczące środowiska życia dzieci i ich rodzin, a dokładniej – jego modernizacji opiekuńczo-wychowawczej i nadawania wartości edukacyjnych. Zwracam w nim uwagę na ciągłość i zmianę w procesie opieki nad dzieckiem oraz jego wychowania, które są koniecznością i warunkiem prawidłowego rozwoju. W rozdziale tym zawarłam także wyniki sondaży z lat 2016 i 2018 ukazujące stosunek studentów II roku pedagogiki opiekuńczo-wychowawczej i profilaktyki do modyfikacji ich środowiska zamieszkania i angażowania się w ten proces oraz ich wskazania współczesnych obszarów, w których konieczne jest wprowadzenie zmian.

W rozdziale szóstym pt. „Innowacje w opiece i wychowaniu. Wybrane przykłady, współczesne problemy, wyzwania i tendencje” przedmiotem refleksji są: różnice w definiowaniu i rozumieniu innowacji przez pracowników służb oświatowych i pomocy społecznej, zbyt małe akcentowanie innowacji w opiece i wychowaniu, nazywanie innowacją czegoś, co nią nie jest, oraz problemy z tego wynikające. Przeanalizowane zostały również wyniki sondaży, które przeprowadziłam w latach 2013 i 2016, a w których studenci pedagogiki mieli wskazać innowacje opiekuńczo-wychowawcze realizowane w ich środowiskach zamieszkania.

W rozdziale siódmym zaprezentowane zostały wybrane problemy i wyzwania związane z pedagogicznym wspomaganiem rodziny, kulturą pedagogiczną (opiekuńczo-wychowawczą) rodziny i społeczeństwa, a także współpracą z rodzicami. Studium literatury uzupełniono wynikami niepublikowanych dotąd badań własnych z lat 2013, 2014 i 2015 i 2016, 2018, przeprowadzonych wśród studentów.

W rozdziale ósmym uwaga jest skupiona na wybranych problemach i wyzwaniach dotyczących roli państwa oraz organizacji pozarządowych w opiece i wychowaniu.

W rozdziale dziewiątym ukazane zostały wybrane współczesne problemy z profesjonalizacją warsztatu wychowawcy-opiekuna i wypaleniem zawodowym. Przedstawiono w nim także wstępne analizy sondaży przeprowadzonych w latach 2013, 2016, 2019 na temat sposobu rozumienia warsztatu opiekuna-wychowawcy.

W dziesiątym rozdziale przedstawiono analizę współczesnych problemów z samodzielnością w procesie opieki i wychowania. Zaprezentowano także wyniki badań własnych z lat 2014, 2017 i 2018, dotyczących poglądów studentów pedagogiki na temat gotowości osiemnastoletniej młodzieży do samodzielnego życia oraz najważniejszych problemów z samodzielnością zauważanych przez nich w ich środowiskach lokalnych. Wyniki tych badań w węższej wersji opublikowałam w artykule Funkcje opieki wyznacznikiem zmian przestrzeni współczesnej edukacji dzieci i rodziców (Gajewska, 2019a).

W rozdziale jedenastym wskazane są współczesne problemy diagnozy w opiece i wychowaniu oraz wynikające z nich wyzwania. Zamieszczone zostały także wyniki sondażu dokonanego wśród grup 116 studentów pedagogiki z lat 2013/2014, 2016/2017, 2018/2019, w tym stacjonarnych i niestacjonarnych.

W rozdziale dwunastym zaprezentowano współczesne problemy i wyzwania dotyczące opieki dzielonej z rodzicami, prawnymi opiekunami dziecka lub osoby pełnoletniej podlegającej nadal procesowi opieki. Uzupełnione one zostały wynikami sondażu przeprowadzonego wśród studentów pedagogiki z lat 2017 i 2018.

Rozdział trzynasty pt. „Zrozumieć rodzicielstwo zastępcze. Teoria a praktyka. Porównania europejskie” stanowi rozbudowany zbiór refleksji, które zaprezentowałam w referacie wygłoszonym przeze mnie na konferencji, która odbyła się w Kamieniu Śląskim w 2017 roku.

W analizach zawartych w rozdziale czternastym wyeksponowane zostały problemy związane z wizerunkiem instytucji opieki i wychowania w Internecie oraz przedstawione wstępne wyniki badań realizowanych od 2018 roku na temat wizerunku świetlic szkolnych oraz pedagogów szkolnych.

W rozdziale piętnastym przedstawiono ważne problemy związane z adopcją jako rodzinną opieką zastępczą. Uzupełnienie treści ogólnych stanowią wyniki własnych badań empirycznych przeprowadzonych w latach 2013–2018 wśród studentów stacjonarnych i niestacjonarnych pedagogiki, których celem było ustalenie, czy przyszła kadra pedagogiczna zauważa w swoich środowiskach życia problemy związane z adopcją oraz co według nich pedagodzy mogą zrobić, żeby je usunąć.

W rozdziale szesnastym wskazano współczesne problemy rodzinnej pieczy zastępczej na podstawie analizy literatury przedmiotu oraz wyników badań własnych z lat 1998–2019.

Rozdział siedemnasty zawiera rozważania na temat problemów instytucjonalnej pieczy zastępczej i wyzwań z nich wynikających. Zamieszczone zostały także wyniki badań własnych z lat 1998–2019.

W rozdziale osiemnastym podjęta została refleksja dotycząca wybranych współczesnych problemów z kształceniem kadr przygotowywanych do realizacji zadań pedagogicznych, w szczególności opiekuńczo-wychowawczych. W rozdziale dziewiętnastym natomiast przedmiotem analizy jest „system dzieci” we współczesnych rodzinach oraz jego włączanie w realizację funkcji opiekuńczych i wychowawczych struktur rodzinnych oraz specyfika jego diagnozowania.

Książka jest kierowana przede wszystkim do pracowników naukowych zajmujących się problematyką opieki i wychowania, do studentów i doktorantów, głównie kierunków: pedagogika, praca socjalna i nauki o rodzinie, metodyków, praktyków oraz decydentów kreujących przestrzeń opiekuńczo-wychowawczą, podlegającą zarówno oświacie, jak i pomocy społecznej. Opis zjawisk z oczywistych względów w odniesieniach praktycznych jest interdyscyplinarny, obejmuje dziedziny oświaty i pomocy społecznej.

 

 

Polecamy również z tej kategorii: