Usłyszeć polifonię (wersja papierowa)

Tytuł niniejszej pracy: Usłyszeć polifonię. Tożsamości zawodowe pedagogów specjalnych pracujących z osobami z niepełnosprawnością intelektualną – odwołuje się do pojęcia „polifonia”. Pragnąłbym w ten sposób zasugerować możliwość przeniesienia znaczeń, które gromadzi wokół siebie ten termin w obszarze muzyki, na opisywane zagadnienia, obudzić skojarzenia, tak aby mogły one stanowić punkt wyjścia do refleksji związanych z tymi znaczeniami. Nawiązanie do wielogłosowości, bardzo naturalnej, charakterystycznej dla ludzkiej kultury techniki „równoczesnego prowadzenia dwóch lub więcej głosów, z których każdy jest całkowicie niezależny od drugiego, choć pozostaje z nim w ściśle określonych relacjach harmonicznych” (Orawski 2010, s. 18), ma na celu nie tylko podkreślenie wielości, różnorodności tożsamości zawodowych pedagogów specjalnych, lecz także zwrócenie uwagi na to, że wspomniana różnorodność jest w stanie tworzyć harmonię, a przy tym prowadzić do synergii działań i nie przeradzać się w kakofonię. Warunkiem do tego niezbędnym jest umiejętność słyszenia własnego głosu oraz głosów pozostałych śpiewających.

Kształtowanie bowiem tożsamości zawodowej może się okazać bezskuteczne, gdy będzie utożsamiane z bezrefleksyjnym dążeniem do autonomii zupełnej lub z nadmiernym krytycyzmem wobec zastanej rzeczywistości. Wymaga z jednej strony, jak podkreśla H. Kwiatkowska (2005, s. 166), uświadomienia „granic własnego sprawstwa, zrozumienia i przyjęcia do wiadomości, że są zaawansowane procesy rozwoju, wobec których należy wykazać pokorę”, z drugiej – niezbędnego zorientowania społecznego, osadzenia działań w orientacjach społecznych (por. Kwiatkowska 2005, s. 166–167), współdziałania – współbrzmienia z innymi ludźmi.

Zasygnalizowane zagadnienia znalazły swoją egzemplifikację w strukturze niniejszej książki. Tworzą ją cztery rozdziały. W pierwszych trzech autor starał się odtworzyć proces twórczy, który towarzyszył kształtowaniu koncepcji badań, stopniowemu dochodzeniu do stanowiących o niej rozwiązań. Pierwszy z wymienionych rozdziałów zawiera rozważania na temat tożsamości zawodowej, zarówno w ujęciu teoretycznym, jak i empirycznym. Ukazanie sposobów rozumienia tożsamości zawodowej, mechanizmów i uwarunkowań rządzących jej rozwojem oraz jej funkcji poprzedzono odwołaniem się do terminu bazowego, którym jest „tożsamość”. W rozdziale tym przedstawiono także najbardziej charakterystyczne sposoby opisu tożsamości zawodowej na bazie podejmowanych działań empirycznych.

Drugi rozdział dotyczy tożsamości zawodowych pedagogów specjalnych. Rozpoczyna się od poszukiwania odpowiedzi na pytania o zasadność stosowania terminu „pedagog specjalny” oraz o specyfikę tej profesji. Tożsamość zawodową w tym rozdziale ukazano jako czynnik wyznaczający funkcjonowanie pedagoga specjalnego, uwzględnione zostały przy tym zróżnicowane zakresy znaczeniowe omawianego pojęcia. W rozdziale tym przedstawiono również czynniki kształtujące zbiorową tożsamość zawodową pedagogów specjalnych.

Opis zakresu i sposobu realizacji podjętych działań badawczych zawarto w rozdziale trzecim.

Natomiast w ostatnim rozdziale ukazano rezultaty badań – sposoby odnoszenia się pedagogów specjalnych do wymogów wykonywanej profesji przez identyfikowanie się z nią, reagowanie na wymagania i obciążenia zawodowe, przekonanie o możności wpływania na przestrzeń zawodową, a także o powodach trwania w zawodzie.

Wyniki badań dotyczących tożsamości zawodowej pedagogów specjalnych pracujących z osobami z niepełnosprawnością intelektualną ukazano w kontekście wybranych jej uwarunkowań wiążących się z dotychczasową drogą zawodową badanych oraz sposobem postrzegania własnej przestrzeni życiowej. Towarzyszą im próby podjęcia dyskusji z wynikami innych badań. Książkę kończy synteza uzyskanych wyników oraz zaproszenie do podjęcia refleksji nad nimi, do odkrywania możliwości konstruowania tożsamości zawodowej.

 

 

Polecamy również z tej kategorii: